Już ucichły fanfary w związku z pierwszym jubileuszem pontyfikatu Benedykta XVI. Powróciliśmy do eklezjalnej codzienności: środowych audiencji generalnych i niedzielnych spotkań z papieżem na Anioł Pański. Zdawać by się mogło, że mamy chwilę wytchnienia przed pielgrzymką papieża do Polski i dobry czas na reflektowanie rocznego już pontyfikatu Benedykta. Pojawić się może jednak pytanie, czy rzeczywiście istnieje doskonały moment na spokojną ocenę pontyfikatu? W końcu świat, a wraz z nim cały Kościół żyje w nieustannym ruchu. Za parę tygodni papież przybędzie do ojczyzny wielkiego Poprzednika i znów nastanie sezon na wyścig porównań i pytań: ile jest Jana Pawła II w Benedykcie XVI? Czy nastąpiły zmiany na lepsze? Co naprawdę myśli nowy papież?

Wiek XX, nazywany przez obu ostatnich papieży wiekiem totalitaryzmów, postawił przed Kościołem nie lada wyzwania. Ale myliłby się ten, kto źródła totalitaryzmu wywodziłby z ostatniego stulecia. Wielki spór społeczny toczy się od czasów Arystotelesa. Nowej jakości nadał mu średniowieczny filozof Ockham. Ostatecznego rozłamu między determinującym dobro wspólne poznaniem rzeczywistości a poznaniem subiektywnym, dokonał Kartezjusz i Kant. Najbliższy nam nurt filozoficzny – liberalizm - zradykalizował ich idee na gruncie społecznym: przeciwstawił pojęcie wolności dobru wspólnemu, a mechanizm demokratyczny ustanowił ponad miłość społeczną.

Gdy w październiku 1978 roku kardynałowie wybrali metropolitę krakowskiego Karola Wojtyłę na papieża, wielu biskupów oraz miliony wiernych nie wiedziało kim jest nowy papież, czego się można po nim spodziewać, jaką drogą pójdzie Kościół po papieżach Soboru i przedwcześnie zakończonym pontyfikacie Jana Pawła I. Inaczej wyglądała sytuacja w tym roku, gdy po słowach "Habemus papam" padły personalia nowego biskupa Rzymu, kardynała Josepha Ratzingera. Dla teologów nie było tajemnicą, co myśli Ratzinger i jaka jest jego wizja Kościoła w świecie. Począwszy od Soboru Watykańskiego II Ratzinger był niekwestionowaną gwiazdą teologii. Jako prefekt Kongregacji Nauki Wiary, autor wielu publikacji naukowych oraz inspirator kilku encyklik papieskich zdobył sobie powszechne uzanie, także oponentów.

Jeszcze do III wieku biskupa Rzymu wybierało duchowieństwo miasta, biskupi z sąsiednich miejscowości, a także lud rzymski. W miarę upływu czasu pozycja ludu spadała, począwszy od zastosowania zwykłej aklamacji aż do całkowitego usunięcia roli świeckich przy wyborze papieża rzymskiego. Dziś nowego papieża wybierają kardynałowie (dawniej członkowie rzymskiego kleru) zbierający się w Kaplicy Sykstyńskiej, oddzieleni od świata zewnętrznego – stąd też nazwa konklawe, która oznacza tyle co "pod kluczem" (łac. cum clave).

Jan Paweł II nie żyje. Dobiegł końca jeden z najdłuższych pontyfikatów w historii Kościoła. W niebie pojawił się nowy święty. Kiedy chce się płakać niewiele można powiedzieć. Przez łzy mówi się źle. Rozpacz przysłania ostrość widzenia. Ale w tej sytuacji trzeba, można płakać. Gdy umiera Ojciec, a dla wielu, by nie powiedzieć dla wszystkich katolików w Polsce, i wielu na świecie, Jan Paweł II był jak ojciec, nie dyskutuje się o niunsach, ale się płacze.

"Wstańcie, chodźmy" - to książka niezwykle wielowątkowa, trudna do jednoznacznego objaśnienia, zakwalifikowania czy wręcz zaszufladkowania. Przy pierwszej mojej lekturze przemówiła do mnie jako rekolekcje dla biskupów. Uznałem, że tak na prawdę to nie jest książka do mnie i dla mnie. Tyle, że w takiej sytuacji książka nosiłaby tytuł "Superbiskup. Jak zostać hierarchą i osiągnąć zbawienie". Przy drugim zobaczyłem w niej książkę o Kościele i świętości, za trzecim szukałem w niej filozoficznych inspiracji ... i głębokich duchowych pokrewieństw z innymi autorami itd.

Chciałbym umrzeć na krótko przed dniem zmartwychwstania – były to jedne z ostatnich słów znakomitego, aczkolwiek zapominanego teologa katolickiego XX wieku. Teologia francuskiego jezuity doskonale odnajduje się w kontekście kontrowersyjnych pytań współczesności o sens i kształt wiary. W wymiarze naukowym pytanie to podnosi problem pogodzenia wiary chrześcijańskiej z najnowszymi zdobyczami nauk przyrodniczych i humanistycznych. Teologiczna myśl Teilharda przesiąknięta jest głęboką mistyką, ale też naukową refleksją. Wiara w zaskakujący sposób odnajduje się w hermetycznej przestrzeni naukowych teorii, postulując symfonię nieustannego aktu stworzenia.